Jedne krajnje nesvakidašnje subote, privatna vojna kompanija Vagner poslala je vlastite jedinice u marš na Moskvu u činu pobune protiv ruskog vojnog vrha, prije nego što je postignut sporazum, a jedinice su dobile naređenje da se vrate.
Prema sporazumu postignutom u posljednji čas, Vagnerov vođa Jevgenij Prigožin izgnan je u Bjelorusiju, a oni njegovi borci koji nisu učestvovali u subotnjoj pobuni mogu da potpišu ugovore sa ruskim Ministarstvom odbrane.
Ili da se vrate porodicama, kako je objavio ruski predsjednik Vladimir Putin.
Putin je objavio i da je ruska država u potpunosti finansirala Prigožinovu privatnu vojnu kompaniju, sa milijardu dolara potrošenih na plate i bonuse za 12 mjeseci.
Dodatna milijarda dolara otišla je Prigožinovoj ugostiteljskoj firmi Konkord za ishranu vojske.
U objavi na njegovom kanalu na Telegramu nakon što je postignut sporazum u subotu uveče, Prigožin je rekao da “oni” – misleći vjerovatno na rusko Ministarstvo odbrane – žele da “raspuste” Vagner.
Ali, nije jasno da li je to bio jedini razlog za njegov iznenadni pokušaj demonstracije sile.
Isto je ponovljeno i u audio poruci koju je objavio u ponedjeljak veče, a koja je prekinula njegovo ćutanje od subote, rekavši da niko nije pristao da potpiše ugovor sa Ministarstvom odbrane i da će njegova plaćenička kompanija prestati da postoji 1. jula.
Nije najjasnije šta će se desiti sa borcima ove plaćeničke grupe trenutno razmještenim po svijetu ako grupa Vagner bude bila rasformirana.
Grupa je bila aktivna u mnogim zemljama širom svijeta kao što su Libija, Sudan, Sirija, Mali, Centralnoafrička Republika, Mozambik, Venecuela, Burkina Faso i Madagaskar.
Vagnerovi borci su optuženi da su činili zvjerstva u Libiji, Siriji, Centralnoafričkoj Republici, Maliju i Ukrajini – mnoga nad nenaoružanim civilima, prenosi BBC News na srpskom.
Diplomatski izvor Ujedinjenih nacija koji godinama pažljivo prati aktivnosti Vagnera kaže za BBC da ako se grupa sukobi sa ruskom vladom i bude bila rasformirana, rusko Ministarstvo odbrane više neće snabdjevati Vagnerove jedinice u Africi.
Taj izvor kaže da bi borci mogli da ostanu neisplaćeni, bez političke ili vojne podrške, konkretno u afričkim zemljama kao što su Centralnoafrička Republika, Libija, Sudan i Mali.
To znači da bi Vagnerovi borci trenutno razmješteni u Africi mogli praktično da se nađu bez posla i slobodni za iznajmljivanje, predstavljajući ogromnu opasnost u zemljama koje muku muče sa nestabilnošću, građanskim ratovima i pobunama.
Česte žrtve političkih borbi za prevlast upravo su civili. A u zemljama svijeta u kojima trenutno operiše Vagner, civili se nadaju da ovaj haos neće za posljedicu imati još razuzdaniju brutalnost ozloglašene grupe Vagner.
Šta je, dakle, Vagner u posljednje vreme radio u Africi i Siriji?
I šta bi moglo da se desi u svakoj od tih zemalja ako se on rasformira i izgubi podršku ruskog Ministarstva odbrane?
Libija
Vagnerove jedinice u Libiji prvi put su primijećene u jesen 2019. godine, kad su se pridružile redovima odmetnutog generala i vođe snaga Istočne Libije Kalife Haftara u njegovoj ofanzivi za zauzimanje glavnog grada Tripolija, u kom se nalazi sjedište vlade koju priznaje UN.
One su korištene kao specijalizovana borbena sila za rušenje odbrane glavnog grada nakon što je Haftarova ofanziva udarila u zid.
Njihova stručnost u borbama na frontu, snajperskim aktivnostima i sakupljanju vojnih obaveštajnih podataka pravili su veliku razliku na terenu, a uz njihovu pomoć Haftarove snage su uspjele da se probiju u neke od južnih predgrađa Tripolija.
Vagnerove jedinice u Libiji se u velikoj mjeri oslanjaju na podršku ruskog Ministarstva odbrane, a gubitak te podrške mogao bi da ima ogroman uticaj na njihovo prisustvo i snagu u Libiji.
Lokalni izvori u Libiji rekli su za BBC da nije došlo do primjetnije promjene na terenu oko Vagnerovih položaja od neuspjelog subotnjeg puča u Rusiji.
Mali i Centralnoafrička Republika
Uvjeravanja ruskog ministra spoljnih poslova Sergeja Lavrova da će se operacije vojnih instruktora nastaviti u Maliju i Centralnoafričkoj Republici poslije subotnjih događaja samo potcrtavaju stratešku važnost ove dvije zemlje u ekspanzionističkim ambicijama Kremlja u Africi.
Kratkoročno gledano, Prigožinova pobuna je možda imala minimalni uticaj na 1.000 Vagnerovih plaćenika koji operišu u Maliju od kraja 2021. godine na poziv vojne hunte.
Njihove aktivnosti su isprepletene sa rastućim ruskim diplomatskim, bezbjednosnim i ekonomskim interesima u ovoj zemlji otkako je privremeni predsjednik pukovnik Asimi Goita prigrabio vlast u avgustu 2020. godine.
Vlasti Malija često negiraju da su kontaktirale grupu Vagner, već se hvale podrškom ruskih vojnih instruktora.
Ipak, Vagnerovo prisustvo pokrenulo je ubrzano povlačenje hiljade pripadnika francuskih i evropskih snaga koje su podržavale borbu vojske Malija protiv ekstremista Islamske države i Al Kaide od 2013. godine.
Vagnerovo razmještanje nije učinilo mnogo na unapređenju bezbjednosne situacije.
Brojke Lociranja oružanih sukoba i Projekta Ivent Data pokazuju da se nasilje militanata više nego udvostručilo između 2021. i 2022. godine, dok su civili činili najveći broj žrtava.
Istovremeno, rat u Ukrajini nije mnogo uticao na to da se uspore Vagnerove aktivnosti u Maliju.
Plaćenici su se brzo uselili u baze koje su napustile francuske snage u sjevernim gradovima Gosi, Menaka i Gao.
Grupe građanskog društva i korisnici društvenih mreža koji podržavaju huntu i često promovišu Vagner i ruske aktivnosti pokrenuli su kampanju da se mirotvorci UN-a (Minusma) zamijene ruskim snagama.
U maju je Prigožin izjavio za Televiziju afričkih medija iz Kameruna, sa kojom se on često povezuje, da su Vagnerovi plaćenici “efikasniji” od mirotvoraca UN-a u Maliju i Centralnoafričkoj Republici.
Sve veća zavisnost Malija od ruske podrške postala je očigledna 16. juna kad je ministar spoljnih poslova Abdulaje Diop zatražio momentalno povlačenje Minusme.
Džihadističke grupe mogle bi da iskoriste moguće slabljenje bezbjednosti ako napetosti između Kremlja i grupe Vagner naruše operacije u Maliju.
Isto tako, nije bilo zvanične reakcije Centralnoafričke Republike o Prigožinovoj pobuni, uprkos tome što su u zemlji viđene česte aktivnosti grupe Vagner od kraja 2017. godine.
Sporazum o bezbjednosnoj saradnji između Moskve i Banguija doveo je do razmještanja stotine ruskih “vojnih instruktora” kako bi se borili protiv pobunjenika koji decenijama drže Centralnoafričku Republiku pod opsadom.
Vremenom se grupa Vagner širila u ekonomske poduhvate, navodno trgujući konfliktnim mineralima i drvnom građom, baš kao i votkom.
To je finansiralo grupu na početku rata u Ukrajini, pošto su počeli da pristižu izvještaji o tome da se njegove snage ponovo razmještaju u Centralnoafričkoj Republici.
Njihov uspjeh protiv moćne pobunjeničke koalicije – Koalicija patriota za promjenu (CPC) – koja je pokrenula pobunu protiv predsjednika Fostena Tuadere 2020. godine učvrstio je podršku u javnosti.
Sirija
Ruska vojska je intervenisala u sirijskom građanskom ratu 2015. godine da bi pružila podršku snagama sirijske vlade u vrijeme kad su sirijski pobunjenici držali kontrolu nad većinom zemlje.
Ova intervencija činila je veliku razliku za snage sirijskog predsjednika Bašara Al Asada, koji danas kontroliše većinu zemlje.
Vazduhoplovna baza Latakija na sirijskoj mediteranskoj obali zvanično je pod kontrolom ruskog ministarstva odbrane i često se koristi za snabdjevanje Vagnerovih jedinica u Africi.
Budući da je rusko prisustvo u Siriji zvanično prisustvo njene vlade, ono što se dešava između Kremlja i Vagnera u Rusiji najvjerovatnije nimalo neće uticati na aktuelne ruske operacije u Siriji niti njihovu podršku vladi u Damasku.
Međutim, čitav svijet će pažljivo pratiti šta će se sada dešavati sa Vagnerovim borcima u Siriji ako ih se odrekne rusko Ministarstvo odbrane, budući da su u sirijskom građanskom ratu učestvovale neke od najmoćnijih zemalja svijeta na obje strane sukoba.
