“Otvoreni Balkan” i Berlinski proces su dvije inicijative s najizglednijim šansama da ispune neke od najvažnijih pretpostavki za članstvo regiona zapadnog Balkana u EU – stvaranje jedinstvenog regionalnog tržišta, a trenutno, kako izgleda, “Otvoreni Balkan” ima veće izglede za uspjeh.
Napomene radi, jedinstveno, odnosno zajedničko regionalno tržište na zapadnom Balkanu trebalo bi da bude jedinstveni ekonomski prostor po uzoru na ekonomski prostor EU, gdje važi princip “četiri slobode” – slobodnog kretanja ljudi, robe, usluga i kapitala, bez zadržavanjima na granicama. Ideja je da se na taj način region međusobno integriše i bude spremniji za pristup jedinstvenom tržištu EU.
Na Forumu demokratije, koji je ove sedmice održan u Bečićima, u organizaciji Međunarodnog republikanskog instituta, nevladine organizacije bliske Republikanskoj stranci u SAD, glavna tema je bio ukrajinski rat, ali jedinstveno regionalno tržište je bilo jedna od važnijih tema neformalnih sastanaka i razgovora, saznaju “Nezavisne”. Naime, američka administracija, predstavljena kroz Gabrijela Eskobara, specijalnog predstavnika SAD za naš region, snažno zagovara “Otvoreni Balkan”, dok bi Njemačka željela dati novi impuls Berlinskom procesu, koji je prije nekoliko godina započela bivša kancelarka Angela Merkel, a Olaf Šolc, trenutni kancelar, želi da ga nastavi. Američka administracija želi da Dritan Abazović, premijer Crne Gore, tu zemlju uvede u “Otvoreni Balkan”, ali izazov predstavlja značajan otpor “Otvorenom Balkanu” Demokratske partije socijalista predsjednika Mile Đukanovića, od koje zavisi podrška njegovoj vladi. Osim Đukanovića, velika protivnica Otvorenog Balkana je i Vjosa Osmani, predsjednica Kosova, koja je bliska zvaničnom Berlinu i željela bi da region prihvati Berlinski proces kao inicijativu koja će dovesti do zajedničkog regionalnog tržišta.
Kako saznaju “Nezavisne”, Abazović je o ovoj temi, uz pomoć američkih posrednika, razgovarao s Aleksandrom Vučićem, predsjednikom Srbije, a saznajemo da je postignut visok stepen razumijevanja. Prema informacijama “Nezavisnih”, izvjestan je scenario po kojem će Crna Gora u “Otvoreni Balkan” ući na mala vrata, odnosno ulaskom u pojedine programe i inicijative, poput oslobađanja carina i olakšanja trgovanja vinom i vinskim proizvodima, a ne u cijelu inicijativu odjednom.
Nezavisne takođe saznaju da će mnogo zavisiti i od predstojeće posjete Šolca regionu, a Berlinski proces će biti osnovna tema razgovora. Kako nam je nezvanično rečeno, Šolc bi Srbiji mogao ponuditi pomoć i posredovanje kod njemačkih privrednika za značajno ojačano prisustvo njemačke privrede u toj zemlji, a ponovo se u tom kontekstu spominje rudnik litijuma u zapadnoj Srbiji te čak i mogućnost ekspanzije proizvodnje materijala za baterije, što bi za Srbiju bio jedan od najvećih privrednih uspjeha.
Imajući u vidu uticaj Njemačke na evropske fondove koji će kroz instrumente pretpristupne pomoći biti dostupni regionu, upućeni posmatrači ne isključuju mogućnost da Šolc ipak uspije ojačati Berlinski proces i udahnuti mu novi život. Više informacija će biti dostupno javnosti u drugoj polovini godine, za kada zvanični Berlin planira vjerovatno najvažniji do sada sastanak Berlinskog procesa, na kojem će, osim zemalja zapadnog Balkana, Evropske komisije i Službe za spoljne poslove i bezbjednost EU, biti prisutno i nekoliko evropskih predsjednika i premijera.
Najvažniji neformalni “sudija” za to hoće li Berlinski proces ili “Otvoreni Balkan” biti najbolji kandidati za jedinstveno ekonomsko tržište biće Regionalni savjet za saradnju, tijelo čiji je EU suosnivač, upravo s ciljem da pomogne kreiranje jedinstvenog regionalnog tržišta i njegovo povezivanje sa EU. Kako su za “Nezavisne” istakli, oni nemaju preferencu ni prema jednoj od ove dvije inicijative.
“Naš mandat je pomaganje zemljama u regionu da stvore jedinstveno tržište, a suštinske razlike u ovim inicijativama nema, jer i jedna i druga to imaju kao cilj”, rečeno nam je u toj instituciji.
