Kancelarija za kontrolu strane imovine (OFAC) pri američkom Ministarstvu finansija uklonila je sa svoje liste sankcionisanih lica četiri građanina Republike Srpske – Jelenu Pajić Baštinac, Danijela Dragičevića, Gorana Rakovića i Dijanu Milanković.
Ove osobe su se ranije našle na “crnoj listi” zbog navodne povezanosti sa Miloradom Dodikom i učestvovanja u obilježavanju Dana Republike Srpske 9. januara, što je, prema obrazloženju SAD, bilo protivno odredbama Dejtonskog mirovnog sporazuma.
U narednim danima, prema najavama, OFAC bi mogao ukinuti sankcije i drugim licima iz Republike Srpske, a među mogućima se pominju i Milorad Dodik, njegovi najbliži članovi porodice, te više funkcionera SNSD.
Dok pojedinci iz vlasti očekuju skidanje sankcija, najveća opoziciona partija u Srpskoj – Srpska demokratska stranka (SDS) – nalazi se pod američkim mjerama već više od dvadeset godina. Na istoj listi i dalje su i visoki funkcioneri te stranke, među kojima su Milovan Bjelica i Dragomir Vasić.
Istovremeno, iz SNSD već godinama stižu optužbe na račun opozicije da su “strani plaćenici” i “izdajnici”. Zanimljivo je da upravo predstavnici vlasti, koji se često predstavljaju kao “patriote”, danas dobijaju olakšice iz Vašingtona.
Milovan Bjelica, dugogodišnji funkcioner SDS, koji se na američkoj listi nalazi još od 2003. godine, podsjeća da je tadašnja odluka bila politički motivisana.
– Tadašnji visoki predstavnik, Pedi Ešdaun, 7. marta 2003. godine smijenio me sa svih pozicija i dužnosti i zabranio mi bilo kakav društveni i politički rad. Nekoliko dana kasnije stavljen sam i na američku crnu listu, pod obrazloženjem da pripadam mreži podrške Radovanu Karadžiću. Godinu dana kasnije, na američku crnu listu stavljena je cijela SDS – podsjeća Bjelica.
Na optužbe vlasti da su u SDS “izdajnici” i “strani plaćenici”, Bjelica odgovara da ne prihvata takve kvalifikacije.
– Uvredljivo je da mene ili SDS neko naziva izdajnicima, a te uvrede uglavnom dolaze od onih koji nisu ni učestvovali u stvaranju Republike Srpske – ističe Bjelica.
Politička analitičarka Tanja Topić smatra da se iza priče o “patriotama” i “izdajnicima” krije dublja politička manipulacija.
– Na jednoj strani imamo “patriote”, koje su dale ogroman novac poreskih obveznika Republike Srpske da im budu skinute sankcije. Na drugoj strani, čini mi se da SDS nikad nije ni tražila skidanje svojih “izdajnika” sa crne liste SAD. Podjela na patriote i izdajnike jeste spin koji aktuelna vlast koristi već 20 godina. Nije to nikakva novina. U režimima i društvima s demokratskim deficitom imamo tu podjelu na patriote i izdajnike – kaže Topićeva.
Ona dodaje da je način etiketiranja i targetiranja političkih protivnika godinama bio vrlo selektivan.
– Kada je SNSD bio u vlasti sa SDA skoro 15 godina, to nije bio problem. Međutim, onog trenutka kada su predstavnici opozicije pomislili da sjednu za isti sto sa SDA, bili su napadani kao “poslušnici političkog Sarajeva” i “izdajnici srpskog roda”, jer je SNSD sebi pribavio to ekskluzivno pravo zaštite srpskih nacionalnih interesa. Oni su te kriterijume uspostavljali po sopstvenoj mjeri. Kad im to odgovara, oni sarađuju sa zemljama Zapada, njihovim ambasadama i političarima, ali su oni “patriote” jer je to, tobože, u interesu Republike Srpske – ističe Topićeva.
Kao ilustraciju te dvoličnosti Topićeva navodi odnos aktuelne vlasti prema SAD.
– Zadnjih nekoliko godina prisustvovali smo verbalnoj tiradi i napadima na administraciju SAD, da bi danas ta ista struktura vlasti napravila “salto mortale”. Danas su SAD prijateljske i klanjaju se Donaldu Trampu. Taj stil ponašanja je vrlo snishodljiv i to je tipična autoritarna struktura vladavine. Snishodljivi su prema onima koji su moćniji, a na drugoj strani gaze i manipulišu s onima koji su, kako smatraju, ispod njih – navodi Topićeva.
Ona zaključuje da su posljedice takvog pristupa bile ozbiljne za mnoge ljude u Republici Srpskoj.
– To su bili strašni napadi u javnosti. Neki ljudi su bili fizički napadnuti, dok je nekima uništena imovina bez bilo kakvih posljedica. Međutim, najveći problem je u tome što su građani, mahom, pokazali vrlo nizak nivo političke pismenosti i osvješćenosti jer su dopustili, a dijelom i dobrovoljno bili saučesnici u toj podjeli na “patriote” i “izdajnike” – zaključuje Topićeva.
